Thủy triều, một hiện tượng tự nhiên kỳ thú mà chúng ta dễ dàng quan sát được mỗi khi đứng trên bãi biển. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, chính xác những yếu tố nào là nguyên nhân gây ra thủy triều lại là một câu chuyện đầy thú vị của vũ trụ. Cùng chuyện lạ khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây nhé.
Nguyên nhân gây ra thủy triều: Sự tác động của mặt trăng
Một trong những nguyên nhân gây ra thủy triều nổi bật và dễ nhận thấy nhất chính là lực hấp dẫn của Mặt Trăng. Mặc dù Mặt Trăng có kích thước nhỏ hơn so với Trái Đất, nhưng khoảng cách gần giữa hai thiên thể này đủ để tạo ra một sức hút mạnh mẽ. Khi Mặt Trăng di chuyển quanh Trái Đất, lực hấp dẫn của nó tác động lên bề mặt đại dương, làm cho nước biển gần Mặt Trăng bị kéo dâng lên, tạo ra thủy triều dâng.
Tuy nhiên, không phải mọi điểm trên Trái Đất đều trải qua thủy triều dâng cùng một lúc. Các vùng biển cách xa Mặt Trăng hơn sẽ không bị tác động mạnh như khu vực gần Mặt Trăng. Điều này là do lực hấp dẫn giảm đi theo khoảng cách. Khi Mặt Trăng tiếp cận Trái Đất, nước biển ở khu vực gần Mặt Trăng bị kéo mạnh hơn, tạo thành thủy triều cao. Ngược lại, ở phía đối diện của Trái Đất, lực hấp dẫn của Mặt Trăng không đủ mạnh để kéo nước xuống, nên tại đây cũng sẽ xuất hiện một dạng thủy triều cao khác.
Vai trò của Mặt Trời
Dù Mặt Trăng đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra thủy triều, nhưng Mặt Trời cũng không thể bỏ qua. Mặc dù Mặt Trời cách Trái Đất rất xa và chỉ có khoảng 1/2 lực hấp dẫn của Mặt Trăng, nhưng vì kích thước của Mặt Trời rất lớn nên sức hút của nó cũng có ảnh hưởng đáng kể đến thủy triều. Mỗi khi Mặt Trời, Mặt Trăng và Trái Đất thẳng hàng, chúng sẽ cộng hưởng lực hấp dẫn với nhau, tạo ra hiện tượng thủy triều mạnh hơn bình thường, gọi là thủy triều cao nhất, hay còn gọi là “thủy triều xuân”.
Ngược lại, khi Mặt Trời và Mặt Trăng nằm ở vị trí vuông góc với nhau, chúng sẽ “đối kháng” nhau về lực hấp dẫn. Điều này khiến cho thủy triều ở mức thấp hơn bình thường, được gọi là thủy triều tân. Những thay đổi này xảy ra theo chu kỳ và có ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của các sinh vật biển, cũng như hoạt động của con người, đặc biệt là trong các ngành nghề như đánh bắt cá và giao thông đường biển.
Sự tác động của hình dạng bờ biển và độ sâu đại dương
Ngoài Mặt Trăng và Mặt Trời, một nguyên nhân gây ra thủy triều khác cũng rất quan trọng đó chính là hình dạng của bờ biển và độ sâu của đại dương. Các vùng biển có địa hình đặc thù, như vịnh hay đầm phá, sẽ có thủy triều mạnh mẽ hơn so với các bãi biển phẳng hoặc các đại dương sâu. Nguyên nhân là do khi thủy triều dâng, nước biển phải di chuyển vào các khu vực có hình dạng hẹp, khiến cho sóng thủy triều trở nên mạnh hơn.
Độ sâu của biển cũng góp phần quyết định sự mạnh yếu của thủy triều. Ở những nơi biển cạn, thủy triều có thể dễ dàng tạo ra sự thay đổi mực nước rõ rệt. Ngược lại, ở các đại dương sâu rộng, sự thay đổi này ít rõ rệt hơn, vì nước không bị dồn vào một khu vực hẹp mà phân tán ra một diện tích rộng lớn.
Vị trí và quỹ đạo của Mặt Trăng và Mặt Trời
Một yếu tố khác cần lưu ý là quỹ đạo và vị trí của Mặt Trăng và Mặt Trời. Sự thay đổi trong quỹ đạo của Mặt Trăng hay Mặt Trời có thể ảnh hưởng đến cường độ thủy triều. Khi Mặt Trăng đến gần Trái Đất hơn, lực hấp dẫn của nó sẽ mạnh hơn, dẫn đến thủy triều dâng cao hơn. Ngược lại, khi Mặt Trăng di chuyển xa hơn, thủy triều sẽ yếu hơn.
Xem thêm: Tìm hiểu những nguyên nhân gây ra mưa chi tiết nhất
Xem thêm: Giải mã nguyên nhân gây ra mưa đá và cách ứng phó
Những nguyên nhân gây ra thủy triều mà chúng ta đã tìm hiểu không chỉ đơn giản là lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời mà còn bao gồm những yếu tố tự nhiên phức tạp khác như hình dạng của bờ biển, độ sâu đại dương, và các yếu tố thay đổi trong quỹ đạo của các thiên thể. Chính sự kết hợp của tất cả các yếu tố này tạo ra hiện tượng thủy triều, một hiện tượng mà con người đã quan sát và nghiên cứu trong suốt hàng nghìn năm qua.
